Dietetycy ostatnimi czasy obserwują wysyp artykułów dotyczących oczyszczania organizmu z toksyn i wpływu takiego detoksu na proces odchudzania. Jak przysłowiowe grzyby po deszczu powstają nowe metody na wykonanie detoksu w warunkach domowych, najczęściej w sposób ekspresowy. Czy detoksykacja organizmu ma sens i jak prawidłowo ją wykonać? Zobaczmy.
Po co oczyszczać organizm?
Prawda jest dość smutna. Codziennie narażeni jesteśmy na nadmiar szkodliwych substancji. Jest ich pełno w żywności (konserwanty, sztuczne barwniki, syntetyczne aromaty, ulepszacze smaku), poszczególnych produktach spożywczych (m.in. pestycydy, wirusy, bakterie chorobotwórcze, metale ciężkie, azotany, sterydy i leki weterynaryjne).
W naszym organizmie odkładają się również toksyny związane ze złą dietą, obfitującą w tłuszcze nasycone i węglowodany proste. Nie bez znaczenia jest również kofeina i alkohol. Substancje te nie są obojętne dla naszego organizmu, mogą się one stać przyczyną wielu dolegliwości i chorób. (9, 1, 3), dlatego też należy się ich pozbyć – oczyścić organizm. Taki detoks to również doskonałe przygotowanie organizmu do odchudzania – po oczyszczeniu łatwiej zrzucić zbędne kilogramy, bo układ pokarmowy sprawniej funkcjonuje i metabolizm zdecydowanie przyspiesza.
Jak nie powinno wyglądać oczyszczanie?
Na początku warto wspomnieć o tym, jak oczyszczanie organizmu z toksyn nie powinno wyglądać. Niestety, okazuje się, że pomimo dietetycznych zaleceń, wiele osób wybiera właśnie te niezdrowe sposoby. Należą do nich: monodiety i głodówki. Monodiety, czyli sposób odżywiania się jedynie określonym jednym rodzajem produktów np., dieta ananasowa, ogórkowa, ryżowa czy wiele innych. Natomiast głodówki to okresy, w którym ograniczamy lub rezygnujemy z żywności. Obydwie metody nie są dobrym wyborem. 
Prowadzą do spowolnienia przemiany materii, rozwoju zaburzeń wodno – elektrolitowych, a także kwasicy metabolicznej (ze względu na metabolizowanie kwasów tłuszczowych do związków ketonowych), czy nieprawidłowej pracy poszczególnych narządów (takich jak serce, nerki, wątroba czy jelita). Zarówno monodiety jak głodówki mogą skutkować niedoborami pokarmowymi i utratą masy mięśniowej , natomiast obserwowany przy monodietach nadmiar fruktozy wpływa negatywnie na profil lipidowy (przykładowo wzrostu stężenia cholesterolu i triglicerydów) i nasilenie wątrobowej syntezy glukozy. Tak przeprowadzony detoks organizmu może przyczynić się do chorób układu krążenia, cukrzycy typu 2, otyłości czy innych chorób metabolicznych. W diecie oczyszczającej, powinniśmy kierować się zasadą urozmaicenia. Jeśli chcemy zgubić kilka kilogramów, wybrana przez nas dieta oczyszczająca powinna być niskoenergetyczna. Jeśli nasza masa ciała jest prawidłowa, nie powinniśmy ograniczać kaloryczności oraz podaży składników. (10,11)
Oczyszczanie organizmu: na czym to dokładnie polega?
Pamiętajmy dieta oczyszczającą ma przede wszystkim na celu wspomagać organizm w usuwaniu toksycznych produktów przemiany materii. Nasz organizm jest wyposażony w cały układ mający na celu neutralizację związków toksycznych, metobolitów. Nasza wątroba to tak naprawdę „centrum detoksykacyjne”. Szkodliwych metabolitów pozbywamy się również poprzez płuca, skórę i inne układy (w tym układ wydalniczy: nerki, jelita).
W zależności od rodzaju, substancje mogą być: wydalane w pierwotnej postaci, usuwane pod wpływem soków trawiennych lub ulegać metabolizmowi. Są to dość skomplikowane procesy, nie mniej organizm ludzki potrafi sobie radzić z wieloma niekorzystnymi dla naszego zdrowia składnikami. Szczególną rolę w tym zakresie odgrywa glutation tripeptydowy, związek o właściwościach przeciwutleniających, występujący w większości tkanek, w tym w wątrobie. Uczestniczy w reakcjach jako podstawowy „wyłapywacz” toksyn (Prof. dr hab. Zbigniew Brzózka, wykład,4)
Jak robić to dobrze?
Warto wiedzieć, że odpowiednim żywieniem możemy wspomagać naturalne procesy oczyszczania organizmu z toksyn. Nie od dziś przecież wiadomo, że substancje odżywcze i nie odżywcze, które zawierają produkty roślinne wspomagają oczyszczanie organizmu. Ich funkcje są złożone, przykładowo aby zapobiec tworzenia się niektórych związków toksycznych a nawet kancerogennych można zastosować reduktory np. kwas askorbinowy (wit. C), który spotykany jest w owocach, warzywach w postaci najłatwiej przyswajalnej.
Witamina C wprowadzana z pokarmem uniemożliwia przekształcenie się w nitrozoaminy azotynów i azotanów znajdujących się w pożywieniu, przez co nie tworzy się nitrozamina o właściwościach rakotwórczych (2). Z kolei selen jako antyoksydant wspomagający neutralizacje wolnych rodników uwalnianych w procesie detoksykacji. Przykładem może być również cynaryna – substancja zawarta w karczochu, która wspomaga odtruwanie wątroby. Produkty wspomagające pracę wątroby, oczyszczanie dróg żółciowych to także m.in mięta, dziurawiec, kolendra, rumianek, werbena (1, 8). Podczas oczyszczania warto wprowadzić produkty o działaniu moczopędnym – zwiększające objętość wydalanego moczu bez wpływu na gospodarkę elektrolitową. Częste wydalanie moczu wiąże się z zwiększonym wydalaniem metabolitów, umożliwiają nerkom sprawną filtrację, jednocześnie usuwając wraz z moczem toksyny.
Produkty wspomagające pracę nerek to: żurawina, korzeń i natka pietruszki, korzeń lubczyku, poziomki, truskawki, arbuz, ogórek, seler, bakłażan, chrzan, pomidory, koper ogrodowy, skrzyp polny, pokrzywa, czarny bez, brzoza brodawkowata, mniszek pospolity, lubczyk ogrodowy, pietruszka zwyczajna, jałowiec pospolity (8). Nie można zapominać również o błonniku – substancji stymulującej perystaltykę jelit, przyspieszającej usuwanie niestrawionych resztek pokarmowych i wiążącej toksyny. Błonnik nierozpuszczalny czyli m.in. pektyny pomagają w usunięciu toksyn i poprawiają przemianę materii (11). Najlepszymi źródłami błonnika są: otręby pszenne i owsiane, płatki owsiane, musli, pełnoziarniste pieczywo, kasze, jabłka, pomarańcze, grejpfruty, mandarynki, fasola, soja, groch, soczewica, ciecierzyca.
Naturalnie oczyszczające soki!
Najprostszym i najbardziej efektywnym sposobem na zdrowe oczyszczanie organizmu jest wprowadzenie świeżych soków owocowo – warzywnych do naszej diety. Soki najlepiej przygotować w domu i wprowadzić je do swojej codziennej diety, zastępując nimi jeden z 5 posiłków w ciągu dnia.
Najlepiej opierać się na sezonowych warzywach i owocach dostępnych w każdym sklepie. Inspiracja do przygotowania letniego soku oczyszczającego:
150 g arbuza
120 ml wody
1 pomarańcza
1/2 cytryny
50 g mango
świeża mięta
Pomarańcze i cytrynę obrać, pokroić w mniejsze cząstki. Mango i arbuza pokroić. Wszystkie składniki umieścić w blenderze i zmiksować na jednolity sok. Przelać do szklanki i dodać świeżą miętę.
Co wykluczyć z diety?
Nasze decyzje żywieniowe mają wpływ na kondycję naszego organizmu i stopień jego zanieczyszczenia. Warto zatem wykluczyć ze swojej diety pewne produkty. Należą do nich przede wszystkim produkty wysoko przetworzone, z dodatkami chemicznymi w tym konserwantami, emulgatorami, barwnikami, aromatami, utrwalaczami. Dlatego dla własnego dobra powinniśmy czytać etykiety i wybierać produkty które mają prosty skład, a nazwy składników są nam znane.
W diecie powinniśmy ograniczyć słodycze, cukier i jego zamienniki (zwłaszcza syntezy chemicznej), dania słone. Warto ograniczyć również kawę, mocną herbatę, utwardzane tłuszcze, alkohol, przetwory mięsne o niskiej jakości. Ważne jest również samo przyrządzanie potraw – np. w czasie przygotowania dań mięsnych wyciekający tłuszcz w kontakcie z ogniem wydziela substancje toksyczne – węglowodory aromatyczne, które mogą działać rakotwórczo. Produkty smażone, zwłaszcza z panierką to źródło akrylamidu – który może powodować powstanie nowotworów przewodu pokarmowego. (5,1)
Co oprócz odpowiedniej diety oczyszcza organizm z toksyn?
Poza układem pokarmowym, absorbują je również: skóra czy płuca (z wdychanego powietrza).Nasz organizm może wchłaniać toksyny wieloma drogami. Istnieją dowody na to, że także stres generuje w naszym organizmie procesy biochemiczne, sprzyjające zanieczyszczanie organizmu. Warto wiedzieć, że wspomagający detoksykację układ limfatyczny, nie posiada swojej pompy (serca), która zapewniałaby obieg. Jego odpowiednią pracę zapewni aktywność fizyczna. Powinniśmy zatem zadbać o zrównoważony wysiłek fizyczny, odpoczynek psychiczny, zadbać o to by przebywać na świeżym powietrzu, zaleca się także kąpiele, masaże.
W skrócie:
Dieta może oczyszczać, ale pod warunkiem, że produkty oczyszczające są wprowadzane do jadłospisu na stałe, powodując trwałą zmianę nawyków żywieniowych. Dobrym przykładem jest faza Detox w Diecie OXY. Najlepszym wyjściem jest rzecz jasna prowadzenie urozmaiconej, bogatej w błonnik i składniki odżywcze diety. Kluczowe jest również unikanie czynników toksycznych, wybieranie odpowiedniej jakości produktów. Jeśli chcemy wspomagać oczyszczanie powinniśmy wspomóc pracę układu wydalniczego i wszelkich mechanizmów odpowiedzialnych za oczyszczanie oraz wzbogacać dietę w produkty uczestniczące w neutralizacji metabolitów. Dobrze jest wyeliminować produkty przetworzone i takie które z różnych przyczyn mogą obniżyć wydolność organizmu. Powinniśmy unikać głodówek i monodiet, które mają zgubny wpływ na nasz organizm.
Piśmiennictwo:
- Horoszkiewicz M., Kulza M., Malinowska K., Woźniak A., Seńczuk-Przybyłowska M., Wachowiak A., Florek E.: Karczoch zwyczajny- niewykorzystane możliwości leku roślinnego w terapii miażdżycy i chorób wątroby. Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10
- Massey R. C., Forsythe L., McWenny D. J. 1982. The effects of ascorbic acid and sorbic acid on nitrosamine formation in a heterogenous model system. J. Sci. Food Agric. 32: 294 ― 298
- Piechalak A. Tomaszewska B.Rola związków tiolowych w roślinach w stresie wywołanym metalami ciężkimi Postępy Biologii Komórki 2004 | 31 | 4 |
- Sokolowska-Jezewicz M. Kryczyk A. Dudzik P. Wlodek L.Transferazy glutationowe – bioaktywacja S-koniugatow glutationu z udziałem beta-liazy. Postępy Biochemii | 2007 | tom 53 | nr 4 374-388
- Zawartość niektórych metali toksycznych w mięsie i jego przetworach. Wagner J. Kopec Z. Lewandowski W. Brylka J. Adamczak L. Kurbat. Przemysł Spożywczy | 1999 | tom 53 | nr 07 43-45
- Rośliny bogate w barwniki oraz ich znaczenie i zastosowanie. Cz. Kozlowski J.Wiadomości zielarskie | 2002 | tom 44 | nr 05 9-12 Cz I-V
- Goraca G.I. Rada. Krwawnik i mniszek na wszystko. Rolnictwo, Aktualności, Doradztwo, Analizy. Miesięcznik Wojewódzkiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Ratoszewicach| 2002 nr 06 32-33
- Naturalne sposoby na wiosenne zmęczenie Milczarek-Szalkowska. Wiadomości Zielarskie | 2002 | tom 44 | nr 05 13-14
- Brzozowska A.: Toksykologia żywności. Przewodnik do ćwiczeń. 2010
- Bullock J., Boyle J. Wang M.: Fizjologia. Wydawnictwo Medyczne Urban&Partner, Wrocław 1997.
- Gawęcki J,. Hryniewiecki L. (red): Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
